بازگشت
نګاه اجمالی به حکومت داری ګذشته وچګونګی ایجاد سیستم کادری خوب
نصیراحمد – مهمند نصیراحمد – مهمند

قسمت دوم

                                                                              ۱۹/۱۲/۲۰۱۲م

دانشمندان خصوصیات یک کادر راچنین بر شمرده وتوضیح میدارند : کادرعبارت ازآن شخصیت حقوقی است که برای انجام وپیشبردوظیفه مشخصی برمبنای فهم ودانش اکادمیک مسلکی وفنی خویش درامرتنظیم ورهنمایی همه جانبه وعرصه های اصلاحات ، ابداع ونوآوری های مفید وارزشمند مورد نیازوقابل پذیرش جامعه اش کسب صلاحیت وقبول مسوولیت مینماید ۰

چنین کادرهاعلاوه ازاینکه دررشته تخصصی ومسلکی خویش دانش ومهارت لازم کسب نموده ازارزش و چګونګی آن خودرا آګاه ومجهز میسازد ،به حدلازم درسایرعرصه هاوشقوق مرتبط که دربلندبردن سطح کاری وی وکیفیت آن ممد وموثر واقع شده بتواند نیزدانش ومعلومات لازمه میداشته باشد ۰ بطورمثال یک متخصص امورزراعت که دررشته مربوط خویش دارای دانش وآګاهی مسلکی است ، ممکنست درعرصه اقتصادی هم دارای یک اندازه فهم ومعلوماتی باشد تا به ارتباط مسایل سرمایه ګذاری ،تولیدات وموضوع مارکیتنګ یک محاسبه ومیزان را درنظرګرفته ورعایت کرده بتواند۰و یا یک فیلا لوژست که به ارتباط  زبان وادبیات مشخصی ، تحقیق وریسرچ می نماید، ممکنست در ین بخش از لحاظ تاریخی وجغرافیایی آن، چګونګی های اقتصادی وروان شناسی وسایرمسایل واګاهی ومعلومات های علمی واجتماعی  وتاثیرات مناطق همجوار، درساختار آنرابداند تا درروشنی آن ازاشتباهات ، تخطی هاوانحرافات جلوګیری شده بتواند۰

به همین ګونه درتمام شقوق وعرصه های زندګی چنین مثالهایی است که ما رابه خصوصیات یک کادروتوظیف وجابجا سازی آن دررشته معین کمک ورهنمایی مینماید تقسیم بندی علوم وعرصه های کاری به شعب مختلف درهربخش وعرصه کادرمخصوصش را میطلبدوبرای توظیف هرکادرجای مشخص نیازاست۰ ما نباید درپی این باشیم که برای شخص کاربیابیم وکرسی را پرنماییم ،بلکه در صدد آن باشیم تابرای کار مشخص کادرمشخص ومتخصص پیدا وتوظیف نماییم ۰ بد بخت ترین جامعه آنست که به فقدان کادرمواجهه است و یا هم کادرهایش فاقد صلاحیت اند وبی ارزش ۰ « درهمین اثناء قصه معروف مردمی بیادم آمد که به این مبحث وشرایط حاکم کادری درکشورمصداق حاصل میکند به ا ین تفصیل » :

 (ګویند روز اشتری که ازبی انصافی ها ی صاحبش حوصله اش سررسیده واوضاع برایش تحمل ناپذیر شده بود زانوزد وبه مناظره پرداخت ؛به صاحبش وانمود کردکه شما مبینید که من دارای جسامت بزرګ وقوی هستم وهمینطور قدرت تحمل باروفشارکار ، حوصله مندی وشکیبایی وسایر توانمندی های بلندرا داراهستم که همه اش درخدمت شما قرارګرفته و به همین ګونه خرچ وخوراک بسیارناچیز وارزان ، با ګرما وسرما وراه های صعب العبورسرکاردارم۰ ا زخار بدترین وبی ارزش ترین ګیاه سد جوع مینمایم وبا این قبیل دشواریها ومشکلات درزندګی روزانه دست وپنجه نرم میکنم ، باورویقین داشته باش که ازهیچ کدام سرتکانی نداشته ومتاثرنیستم بقدرآنچه که مایه اندوه وتاثر وتالم من میګردد ،عبارت ازبی عزتی وحقارتیست که برمن روداشته میشودومهارمرا به (دم مرکب)می بندند ، هرکجاییکه مرکب برای رفع ضرورت با پاهای کشاده ودورازهم وبی حیایی بایستد من باهمه شخصیت ومواصفات ذکرشده ام بایسست مطیع بود وعقبش بایستم وانتظار اتمام کارش با شم ۰هر جاییکه جناب مرکب اراده نمایند که استراحت کنندمن با ییست درهمان قالب تنګ وکوچک ونابجاعقبش زانوبزنم واینست بی انصافی ودردجانکاه آن که برمن تحمیل و روا داشته میشود )۰

 وقتی برای پیشبردوانجام یک وظیفه معین یک کادرانتخاب، توظیف وتفویض صلاحیت میګرددهمین پروسه بنام سیاست کادری یاد میشود وهرسیاست کادری که نخستین مرحله وقدمش با انجامش رابطه مستقیم دارد توسط کسی یا مرجعی پیاده میشود که ازاختیارات وصلاحیت های اداری،اقتصادی وسیاسی برخوردارباشد وباچرخ های ماشین کادری امورات روزمره و سیاست وخط مشی معینه خویشرا پیاده وعملی میسازد ۰میتوان چهره حقیقی وراستین یک حکومت را درآیینه تشکیلات، سیاست کادری وکادرهایش مشاهده نمود۰ دانشمندان بصورت عموم دونوع سیاست کادری رامی شناسند: سیاست کادری روشن و شفاف و سیاست کادری مکدروناسالم۰ بیموردنخواهد بودهرګاه درباره هردوسیاست مکث کوتاهی نموده و روشنی انداخته شود وتفاوت ها وتاثیرات هردوسیاست رادرروشنی این بیان منظوم بدانیم وآګاه شویم :

این  ندانستنند ایشان ازعمی      هست فرقی درمیان بی منتهی

هردوګون زنبور خورد از یک محل      لیک زین شد نیش وزان دیګرعسل

سیاست کادری شفاف : هرآن حکومتی که بربنیاد اراده ملی ودرروشنی انصاف وعدالت واصول پذیرفته شده ملی بمیان آمده وتشکیل شده باشد آن اداره وحکومت به ملت و مردمش تعلق داشته وبدون شک عشق وآرمان رفاهیت وپیشرفت جامعه وامنیت وآرامش هرفرد اجتماع را باخود میداشته باشد۰این نوع حکومت هادرترتیب وتنظیم امورروزمره دارای سیاست روشن وشفاف بوده صلاحیت امورات را به شخصیتهایی تفویض مینماید که به تمام معنی صفات و شایستګی و خصوصیات یک کادرصالح و نیک نام وشناخته شده محبوب را حایزومورد تایید واعتماد وخیر خواه وخدمتګار مردمش باشد۰ از همین روتنها حکومت های کادری است که سیاست روشن و شفاف کادری میداشته باشند ږبهقول معروف( قدرزررا زرګرمیداند ) ۰حکومات واداراتی که خود ودرراس کا دری نباشند نه تنها نمیتوان توقع سیاست کادری شفاف را ، بلکه هیچ نوع انتظاری را ازانها داشت ۰صرف درروشنی سیاست کادری شفاف است که برای ګزینش وانتخاب یک کادرمیتوان عمدتا معیارهای ذیل را درنظرګرفت :

دانش و توانایی مسلکی : قبل ازبرګزیدن وانتخاب وتوظیف یک کادربرای وظیفه وکارمعین ومشخصی ضرورت است تا شخص یا مرجع استخدام کننده خود به اهمیت وارزش وچګونګی موثریت ومشکلات آن فهم وآګاهی داشته باشد وسپس درباره کادرها ولست نامزدان درحین مطا لعه وارزیابی موقفی رااتخاذ نماید که هرګونه ملاحظات وروابط وخوشبینی ها وبدبینی هاوسایر ملاحظات سیاسی ،مصلحت ګرایی منفی و روابط خویشی، قومی ، لسانی ونژادی وغیره راکنار ګذاشته به فراموشی سپرده و مبرا باشد ،اعتماد وحضورقضاوت سالم وجدانی راحاکم سازد۰ درقدم نخست در همین رشته قدامت وبرتری وصلاحیت های تحصیلات علمی ومسلکی هرکدام را مورد ارزیابی قرارداده و مقایسه نمایندوبرین معیارکه درین رشته کدام یک ازبرتری وامتیازوصلاحیت بلند تر برخورداراست۰ ودرجریان عمل درحل مشکلات ودشواریهاییکه عاید میګرددازقدرت وتوانایی برتروبا استفاده از صلاحیت های علمی ومسلکی حل ورفع ونتایج بهترراپیش بینی کرده میتواند ۰

درجه شوق ودلچسپی کاری:یک کادر خوب آنست که وظیفه محوله رابا شوروعلاقمندی به حسن صورت انجام داده وازکار نیک درآسایش وآرامی مردم وآبادی و امنیت کشورش حظ ولذت ببرد شادمان ګردد۰ این چنین کادرهادرجریان کارخویش درانتظاروتوقع پاداش وتشویق نبوده به پایان نتیجه مفید وسودمند کارخویش چشم میدوزد ۰ احساس خستګی نکرده وهمینګونه دررفع نواقص ،کمبودی ها و مشکلات از کمترین امکانات ومصرف استفاده کرده ، بعوض اینکه دربرابرکاستی ها ومشکلات دلایل بتراشدوشانه خالی نماید ، برعکس درجستجوی وسایل وراه های مناسب حل آنهابپردازد ۰

انتظام ودسلین پذیری : هرعرصه کاری زندګی قوانین، پرنسیپ ها واقتضاءات خودش را داردکه درروشنی آنها امورات مربوطه به نوع بهتروباموفقیت پیشبرده میشودوازهرنوع انارشی وبی بند وباری وسبوتاژ وغیره جلوګیری مینماید۰ حدود واندازه صلاحیت هاومسوولیتهای کاری کادررا معین ومشخص مینماید ۰ که پذیرش و اطاعت ورعایت ازهمین قوانین و پرنسیپ هارا دسپلین مینامند ۰کادرخوب وصاحب دسپلین هیچګاهی مسوولیت های خویشرا دربرابرجامعه واداره اش فراموش نکرده و روابط را برضوابط بالا ومقدم نمی شمارد ۰ هرګاه خودش را منحیث مثال یک نمونه روشن وواضح دسلین پذیری معرفی مینماید ، درواقع خواست ودعوتیست که بصورت آګاهانه برای دسپلین پذیری ازدیګران بعمل می آورد ۰

سلوک و اخلاق نیګ : هرګاه درساختاروتشکل یک جامعه و یا هم اداره ؛ قانون واصول منحیث تهداب دانسته میشود ، اخلاق حیثیت چتروسقف رااحرازمینماید وزندګی فردی واجتماعی را پرلذت ودوست داشتنی وامید بخش میسازد ۰فقدان این پدیده دریک جامعه ویا اداره مانند آنست که یک عمارتیکه همه چیزرا دارد ولی سرپوش وسقف نداشته وازګزند باد وباران وآفتاب سوزان وسایرعوامل اذیت کننده ومخرب مصوونیت ندارد ۰ ادامه صرف کلیشه یی درچوکات قانون زندګی را خشک بیروح ،دشواروتحمل ناپذیرمیسازد ۰ یکی از خصوصیات بارزشخصیت کادری درپهلوی احساس مسوولیت قانونی دربرابر دیګران ،مسوولیت اخلاقی وی است که نباییست فراموش نماید وهمیشه درتلاش این باشد تامنحیث سمبول عالی اخلاق وکلتورمتبارز وروحیه محبت وهمدردی واحترام ونزدیکی را درمحیط وماحول کاری ایجاد وآنراتقویت وګسترش دهد ۰درجریان امورروزمره زندګی رسمی وشخصی خویش انتقاد پذیر بوده ،به نظریات وګفتار دیګران نه تنها اهمیت قایل شده ، بلکه بخشهای منطقی ومفید آنرا بپذیرد وکاستی ونقاط ضعف آنرا بامحبت و نرمی برجسته کرده توجه طرف را به غیرکارآیی وغیرموثریت آن معطوف بدارد ۰همیګونه بازیردستان و مراجعین با شفقت و محبت وسلوک نیک برخورد وپیش آمد نموده ازمشکلات وکمبودی آنها خودرا آګاه ساخته ودررفع آن ایشانرا کمک و یاری رساند ۰ازتجارب ورهنمایی ومشوره های پیشګامان وبزرګان استفاده بجا ومفید بعمل آوردوعزت النفس خویشرا حفظ نماید ۰

بطور خلاصه میتوان ګفت که سیاست کادری شفاف یک حکومت بیانګروممثل یک جامعه پیشرفته انسانی دانسته شده وازینروجامعه ایکه آرزومند نجات وګذارازعقب ماندګی وفقروبدبختی به صوب غلبه ورسیدن به مدارج رفاه ، ترقی وپیشرفت با شد ۰ لازم است درګام نخست برای آغازوتحقق پلانهای مطروحه دارای یک سیاست کادری شفاف بوده ودرروشنی آن درانتخاب وګزینش واستخدام کادرهای ورزیده وشایسته توجه ومبادرت ورزد۰

سیاست کادری مکدر وناسالم : ‎اینچنین سیاست یا روش عموما خاصه ادارات وحکومات جوامع محروم ازچراغ سواد ودانش ،فقیرونادار وعقب مانده طایفوی، قومی وقبیلوی وسایراجتماعاتیکه بربیناد اساسات بدوی استواروبزورتفنګ وفشاروتهدیدبرمردم تحمیل شده باشد محسوب میشود ۰هیچګونه احساس مسوولیت والتزام ملی را نمی شناسد و تنها وتنهادرجهت تامین وتحفظ منافع یک اقلیت مفتخواروبی انصاف برشانه های اکثریت ملت بارمیشود ۰ زیرا ګردانندګان چرخ این چنین دستګاه ها وحکومت ها را بیشترافراد جنایتکار ، زورمندان ،قاتلین مردم بیګناه ، دزدان ، اوباشان ومعامله ګران فرصت طلب مجهز باسلاح ومنطق زوروتفنګ تشکیل میدهدکه با استفاده ازین قوه وفرصت غصب کرده به زراندوزی می پردازتد، درد و دریغا وتاسف به حال چنین جوامع وملت هایی که درګروسلطه چنین ګروه وحکومتی قرار ګیرند که ازحد اقل زندګی انسانی و حقوق طبعی بهره ای نصیب شان شده نتواند ۰

واضح واشکاراست که دراینګونه ساختارها نه تنها کادروجود نداشته واصلا سیاست کادری مطرح نبوده ، بلکه ازموجودیت وجابجا سازی کادرهای مسلکی  ودانشمند وچیزفهم درهراس افتیده وبه نحوی ازانحاء درجلوګیری وحذف آنها نیزتلاش مینمایند بخاطریکه اینها به این مطلب پی می برند که یک کادر شایسته و ورزیده ملی که ازهمه بیشترعشق خدمت به مردم و کشوردرعروقش موج می زند به حکم وجدان در چوکات توان بی مبالاتی وخیانت دربرابر منافع ومصالح ملی راهیچګاه نه خودمرتکب شده ونه به کس دیګرموقع و اجازه میدهد۰ونه دهن جوال رامیګیردو نی همراهی مینماید ۰

در ین ګونه ساختار ها جای کادرها را کسانی میګیرند که با رهبری وصدر نشینان حاکمیت  رابطه شخصی ، نزدیکی و منافع مشترک ووفاداری داشته باشد ۰این رابطه میتواند بربنیاد خویشاوندی،مالی ،لسانی و محلی، مذهبی، ګروهی وغیره سازش های شرم آوروغیر منصفانه استوار باشد۰ در ین اداره این ارزش ومعیار وجودندارد که کادریا رییس یک بخش فهم کاری دارد یانی،از عهده اجرا وپیشبردکاربرامده میتواند یا خیر ؟ مهم اینست که این کادر،مورد پسند واعتماد بالا دست یاوزیرش هست وبه هرامروخواست نا جایزوخلاف عدالت وقانون وی دست به سینه مطیع وفرمانبرداراست یا نی ؟ درتحت چنین حالت وشرایط است که کادرهای خوب ورزیده ملی به عناوین ونیرنګ های مختلف کنارزده شده وکارهای شانرا ازدست میدهندو مجبورمیشوند که برای بدست آوردن لقمه نانی با دل های شکسته ناامید و حقارت دردهلیزهای ادارات دولتی یا خصوصی  سرګردان ته وبالا بروند وباحصول وظیفه ای درزیردست آمران بی مسوولیت وبی علم ودانش واوامرسرچپه وبی منطق به بلی صاحب ګویی تن دردهند۰

واضح است در چنین ادارات برای نیازمندی و خواسته های اجتماعی وملت هیچګونه ارزشی جا نداشته و کاری ازپیش برده نمیشود ۰ بلکه با ګذشت هر روزمظالم وخودسری ها ، چور وچپاول ، قتل ودزدی ، فساد اداری واخلاقی دامنګیر جامعه ګردیده چنین حکومت واداره ای خودش به ماشین تولید فسادومصایب مبدل ګردیده و جامعه وملت به میدان تاخت وتازوابزارووسیله ارضاع بالهوسی هامبدل میګردد۰این مرض جانکاه وخانمانسوزمیتواند درجوامع بی بضاعت وفقیروبی سواد وعقب مانده شرق مانند کشورخود ما افغانستان  به آسانی لانه کرده و ګسترش یابد وانکشاف نماید ۰زیرا ګراف بلند بیکاری همه را مجبور میسازد که جهت امرارحیات وتامین معیشت خودوخانواده باردوشش چشم به کاردر ادارات دولتی بدوزدوهرکس تلاش مینماید تا به هروسیله وطریق ممکن وظیفه وکرسی ای را بدست آورد واین یک زمینه مساعد و موقع طلایی است برای اوباشان و چپاول ګران وغارت ګران دارایی های انفرادی و عامه که خود را در قدرت دولتی شریک سازند وازین طریق برقدرت وزور وظلم خویش بیافزایند ۰ واضح است برای تصاحب کرسی مسابقه و زور آزمایی صورت میګیرد وبرای رسیدن ودسترسی به هدف خویش به معامله ګری وهروسیله ممکن نامشروع متوسل شده وازهردریکه ممکن باشد وارد میشوند۰ با تصاحب وغضب قدرت تمام نورم ها وپرنسیپهای ملی وبین المللی رازیر پا کرده ودرچنین حالت قوانین خود ساخته آنها که حیثیت جال و خانه جولا یاعنکبوت را بخود میګیرد طبیعست درجال عنکبوت اجسام وموجودات ضعیف بند مانده وشکار میګردند ولی درهیاهوی وزیرپای زورمندان واقویا تارهای جال ازهم می کسلد وپایمال میشود وبا استفاده ازهمه اعتباروامکانات دولتی درصد د خټ کردن آب وصید ماهی میشوند ۰

اینګونه حالت برای یک جامعه ویا یک ملت زیانمن ترین،خطرناکترین وکشنده ترین پروسه ای است که افراد واشخاص وګروه های هرزه وناخلف مردود وبی علم ودانش وفرصت طلبان غیرمسلکی وتخصصی ازطرق و ذرایع مختلف و ناجایزدردستګاه های حکومتی جا بجا شده ودرزیر چترقانون !؟به تخریب  وانهدام بنا وعمارت قانون وامن ورفاه عامه میپردازند ومرجعی هم وجود نمیداشته با شدکه جلو به اصطلاح این(سوته پرخټ ها) را بګیرد ۰

با آنچه ګفته آمدیم سخن راخلاصه  نموده وبازهم به تکراراحسن متذکرمیشویم که هرګاه واقعا خواسته وتصمیم برین باشدکه برای رفاه وامن وسلامت مردم وآبادی مملکت کارکنیم وبرای تمدن پیشرفته ومدرن سازی مطابق خواست ملت وبروفق اقتضای شرایط عصرګامهایی برداریم ودرکشور خویش شرایط یک زندګی واقعاانسانی را فراهم نماییم لازم است قبل ازخروج قوای خارجی میراث های فاسد شانرا پاک ودست حمایت آنها را از مفسدین کوتاه ونخست از همه ‏پلان ، ڼقشه برآورد اولی ، افزارو وسایل کاررابرمبنی ضرورت واقتضای شرایط زمانی ومکانی تهیه وآماده کرده وزمینه مساعد رادراستخدام وتوظیف پرسونل مسلکی وماهران فنی وتخنیکی مجرب و بامسوولیت آماده کرده ،همچنان سیستم تادیاتی وکنترولی راتهیه وآماده نموده و سنګ و خشت تهدابی را نیز براساس محاسبات و پرنسیپ های علمی هندسی بادقت مسوولانه بادرنظر داشت این بیان زیبا بګذاریم :

خشت اول ګرنهد معمار کج          می رود تا ثریا دیوار کج

واین همه حرفها بالای حګومت داری خوب میچرخد وحکومت داری خوب فقط درپرتو سیاست کادری شفاف وشایسته سالارامکان پذیراست و آنګاه خواهیم دید که نبودیا رفتن وآمد ن ویا تغییروتبدیل افرادواشخاص تاثیری نداشته وکمی وکاستی یی رونما نخواهد شد ، زیرا سیاست کادری خود اینرا نمی پذیرد و اجازه نمیدهد بجای شخص مسلکی ومتخصص شایسته ومجرب کسی دیګر پایین ترازتوانایی وقابلیت وی ګماشته شود ۰ چه رسد به افرادغیرفنی و فاقد مهارت و دانش علمی ومسلکی۰ درین حال ما می بینیم واحساس میکنیم که سیاست کادری شفاف خود بیک سیستم رهبری وکنترولی ویک مشاورنیکومبدل ګردیده است ودرنهایت این آرزو وخواب ما به حقیقت مبدل خواهدشد که دیګرهیچکسی از خواسته های اساسی فطری خویش بی بهره نمانده واین بزکشی ها وزورآزمایی وارتباطات وملاحظات نامعقول ونامشروع درتصاحب وپرکردن کرسی ها برای همیش پایان خواهدیافت۰بخاطریکه این سیستم دیګرخواست مستقیم واراده جامعه وملت راتمثیل کرده ومنحیث سرمایه معنوی مردم محسوب میګردد ۰

درپایان  در حالیکه ازآغاز فاجعه مصیبتار ومصییبت زای ثورتا ایندم سیاست کادری حکومت ها از نوع سیاست های مکدر وسیاه بوده ومورد نفرت قرار دارد ، امیدوارم به استعانت خدای عزوجل و به قوت فکر وهمت رادمردان ایثارګروبه بازوی شیربچه های باشهامت ودلاورافغان روزی فرا رسد که دیګرملت باشهامت مصیبت دیده افغان به این مصایب و قام شرمی ها ی سی ساله اخیرنقطه پایان ګذاشته وجایش را به یک افغانستان آرام وآباد تخلیه نمایدو افغانها هرچه زودتر مقام واعتباروعزت خویشرا مجددادرکنار ملل متمدن وپیشرفته جهان احراز نماید ودیګر درهیچ جای دنیا به حیث سمبول ومثال های جنګ وفقر بیسوادی وجهل وسایرعناوین بدبختی یاد وشناخته نشوند۰


December 20th, 2012


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
گزیده مقالات